De markten veranderen op een ongeziene manier. Soms lijkt het wel alsof de realiteit steeds verder van ons afdrijft. Voorheen stond je bedrijf op een stevige rots. Maar nu lijkt het wel een schip op een stormachtige zee. Je probeert je marktpositie te consolideren, maar het lijkt alsof je alleen maar tegen de stroom in roeit. Klinkt je dit bekend in de oren? Deze open oceaan staat garant voor veel onzekerheid. Maar de ontdekkingsreizigers van de vijftiende eeuw kunnen je ook zeggen dat zo’n open oceaan veel mogelijkheden biedt.
Het is niet gemakkelijk om je als individu of als organisatie staande te houden in de vloeibare samenleving. De bouwstenen van onze maatschappij beginnen langzaam maar zeker te smelten. De reden hiervoor is het steeds sneller tempo van technologische ontwikkelingen. In de vloeibare samenleving zijn nieuwe corporate reuzen opgestaan die profiteren van de nieuwe domeinen in onze economie. Bovendien kunnen individuen vandaag hun boodschap sneller en eenvoudiger verspreiden.
Hoe kunnen we de vruchtbare grond ontginnen, waar al die kansen zich bevinden? Om deze kansen beter te begrijpen, hebben we bij Studio Zeitgeist de term diopticon gemunt. De term omschrijft een situatie waarin ‘velen de velen bekijken’ en waarin gemakkelijk verbindingen gemaakt en verbroken kunnen worden.
Soms lijkt het wel alsof de realiteit steeds verder van ons afdrijft. Voorheen stond je bedrijf op een stevige rots. Maar nu lijkt het wel een schip op een stormachtige zee.
De vloeibare samenleving en het diopticon
De Pools-Britse socioloog en filosoof Zygmunt Bauman stelt dat onze samenleving vloeibaar wordt. “Verandering is de enige constante en onzekerheid de enige zekerheid,” stelde hij. Dit heeft ingrijpende gevolgen. Tijd wordt van groter belang, aangezien veranderingen op een steeds sneller tempo plaatsvinden.
Hoewel de vloeibare samenleving volop mogelijkheden biedt, zal het ook de kloof groter maken tussen de ‘haves’ en have-nots Om die reden dienen organisaties in te grijpen voor het te laat is. En het diopticon kan je daarbij een nuttig hulpmiddel zijn. Beschouw dit als de logische vervolgstap op het panopticon, dat in de 18e eeuw door Jeremy Bentham werd ontwikkeld. In zijn meest letterlijke vorm is het panopticon een ronde gevangenis, waarin één cipier alle gevangenen in de gaten houdt. Het diopticon beschrijft echter een situatie waarin velen velen in de gaten houden.
In Schotland lijkt de politie wel op de cipiers van Jermey Benthams panopticum: ze houden je in de gaten met bewakingscamera’s en kunnen zelfs met een ingebouwde microfoon met je praten.
Transparantie en het diopticon
Vloeistoffen zijn doorzichtig. En de vloeibare samenleving is ook transparant. Het diopticon kan dus onmogelijk ondoorzichtig zijn. Het is het perfecte kanaal voor talent en passie. Wanneer individuen de principes goed toepassen, kunnen ze ontdekken welke bijdrage ze kunnen leveren en wat hun talenten zijn. Op deze manier wordt ‘een leven lang leren’ een echte levensstijl.
Vandaag zien we dit ‘smelten’ in real-time gebeuren. E-commercebedrijven zoals Ebay, Airbnb of Uber tonen hoe verschillende rollen in elkaar overvloeien. Een individu kan zowel verkoper, hotelier, taxichauffeur of klant zijn. Om dit te bewerkstelligen is er een nieuwe munteenheid nodig, namelijk vertrouwen. Hoewel geld nog steeds van belang is, neemt transparantie een steeds meer prominente plek in. Dit heeft ook gevolgen op de manier waarop organisaties gestructureerd zijn.
Het betekent ook dat de verdeling tussen de professionele en private sfeer wegvalt. Werknemers kijken op een andere manier naar hun professionele leven. Ze gaan op zoek naar ‘purpose’ in hun werk. Om dat te bereiken, zijn werknemers bereid zich flexibel op te stellen. Kijk maar naar millenials vandaag. Als organisatie moet je een antwoord kunnen geven op deze vraag. Hoe maak je mensen meer ondernemend binnen je bedrijf? Voor Tempo-Team schreven we een trendpaper hierover.
Iedereen met een fiets kan bezorger worden op platforms zoals Deliveroo of Uber Eats. En iedereen met een degelijke wagen kan taxichauffeur worden met Uber (hoewel niet alle steden dit toelaten).
Vloeibaar management
Managementgoeroe Ikujiro Nonaka stelt in zijn boek ‘Managing Flow’ dat leiderschap niet over rigide administratieve controle gaat. Integendeel, het is een flexibele verdeling van managementtaken waarbij de leider wordt bepaald door de context. Nonaka richt zich vooral op kennisbedrijven, waar werknemers creativiteit aan de dag moeten leggen en persoonlijk verantwoordelijkheid moeten opnemen. Alleen hebben deze bedrijven barrières die de vrije stroom van creativiteit verhinderen.
De leiders van dergelijke bedrijven moeten de volgende drie zaken in acht nemen. Ten eerste is tijd niet meer een instrument om controle over werknemers uit te oefenen. Ten tweede bestaat een succesvol bedrijf uit vloeibare structuren. Tot slot wordt het klassieke kantoorgebouw overbodig.
Zelf lanceerden we ons concept Liquid Leadership, dat leiderschap definieert in de vloeibare samenleving. Leiderschap is volgens ons onderzoek een capaciteit van teams. Hier lees je er meer over.
In de vloeibare samenleving is leiderschap een capaciteit van teams.
Lessen voor de toekomst
- Organisaties moeten begrijpen dat tijd zijn traditionele betekenis heeft verloren. Het is geen beperking meer om werknemers onder druk te zetten. Wel is het een munteenheid geworden die efficiënt moet worden ingezet.
- Hetzelfde geldt voor je fysieke omgeving. Een kantoor is geen plek waar je mensen vasthoudt. Moderne werkomgevingen beschikken over verschillende ruimtes die werknemers en gasten kunnen gebruiken.
- Als je op succesvolle manier een marktplaats kunt opzetten waar er een hoge mate van vertrouwen en transparantie is, dan heb je het diopticon effectief toegepast. In deze markt worden efficiënt verbindingen gemaakt, wat op zijn beurt waarde creëert. Nu is het aan jou om die waarde in geld om te zetten.
- Muren tussen departementen en tussen hogere en lagere niveau’s moeten meer doorlaatbaar worden. Zowel in de figuurlijke als letterlijke zin van het woord.
Meer lezen?
Meer lezen? Download dan onze whitepaper The Transformation Playground. Benieuwd wat Studio Zeitgeist voor jouw organisatie kan betekenen? Check dan snel onze diensten, wie weet spreken we elkaar snel!