Instituties storten in, terwijl het individu zich emancipeert en nieuwe rollen aanneemt.
De rollen van de individuele gebruiker, consument, klant en burger veranderen. Op een snel tempo ontpoppen consumenten zich tot ‘prosumenten’, waarbij ze participeren in het productieproces. Daarnaast werken burgers samen met overheden en organisaties, om de wereld om hen heen vorm te geven. Organisaties moeten zich op hun beurt meer ontvankelijk maken voor participatie.
Deze nieuwe vormen van participatie zijn gebaseerd op vertrouwen. En de waarde die gebruikt wordt om dit te meten, moet het vertrouwen weerspiegelen, duidelijk omschreven worden en goed bewaakt worden. Het zijn elementen die we terugvinden in de reputatie-economie. Hier moeten gebruikers hard werken om vertrouwen te winnen. Organisaties moeten op hun beurt hard werken om klanten en gebruikers te behouden. De anonieme transactie – ooit de hoeksteen van grote corporates – zal op een dag verdwijnen. We kunnen vandaag al onze plaatselijke bakker een score geven. Maar hoe lang tot onze bakker ons als klant een score kan geven?
Mobcraft, een bierbrouwerij uit het Amerikaanse Wisconsin, laat klanten toe om recepten in te dienen. De gemeenschap kan stemmen, en beloven (met hun kredietkaart) het bier te kopen wanneer het wint.
Ook buiten de consumentenmarkt zal interactie belangrijker worden. We nemen crowdfunding als voorbeeld. Hier kunnen zowel grote als kleine investeerders actief deelnemen in de dagelijkse werking van de bedrijven die ze steunen. Zoiets vereist natuurlijk transparantie en eerlijkheid. Maar er staat ook een mooie beloning tegenover: het verhoogt de waarde waarmee organisaties hun werking kunnen verbeteren.
De overgang van transactie naar participatie betekent dat rollen versmelten. Iedereen kan tegelijk een consument, burger, mede-eigenaar en expert zijn. En dat alles in een wederzijdse relatie met instituties en organisaties. Het heeft ook invloed op leiderschap. Wij zien leiderschap als een capaciteit van teams, waar iedereen verschillende rollen aanneemt. Dat noemen we Liquid Leadership.
De vervagende lijnen tussen consumptie en productie
In de deeleconomie is het individu gemachtigd. Klanten worden betrokken in het productieproces en het delen van goederen, eigendom, kapitaal en kennis met een economisch of altruïstisch doel. Het resultaat is dat de lijnen tussen productie en consumptie vervagen. Dit proces wordt gedreven door de proliferatie van informatie en ontwikkelingen in (communicatie)technologie.
Veel ondernemingen, vooral bedrijven die digitale producten of diensten aanbieden, zijn volledig of deels afhankelijk van content die gegenereerd wordt door individuele gebruikers.
Een goed werken trust management system werd ontwikkeld door het carpoolplatfrom Blablacar. Het bedrijf creëerde een mechanisme om de veiligheid van gebruikers te garanderen. Het restulterende DREAMS-framework biedt verschillende tools om vertrouwen te bouwen.
Door het vervagen van de lijnen tussen rollen, ontstaat er een nieuw soort rol: de ‘prosument’. Deze term werd voor het eerst gemunt door Alvin Troffler, een Amerikaanse schrijver en futurist. Zijn visie van de ‘prosument’ is werkelijkheid geworden, omdat we iedere dag verschillende rollen aannemen. We participeren en interageren met mensen om ons heen, via producten en diensten die op hun beurt onze participatie nodig hebben om succesvol te zijn.
Een sleutelelement voor de verschuiving van transactie naar participatie, is de rol van vertrouwen tussen mensen en organisaties. Onderzoeker Rachel Botsman beschrijft hoe vertrouwen evolueerde in de loop van de geschiedenis: van vertrouwen tussen mensen in de middeleeuwen, via vertrouwen in instituties tijdens het moderne tijdperk, tot een complex hedendaags vertrouwen waar technologie een centrale rol speelt. We vertrouwen vandaag algoritmen en avatars zoals we vroeger winkeliers of onze regering vertrouwden.
Tijdens het Burning Man Festival in de woestijn van Nevada is delen de norm. Enkel ijsblokjes zijn te koop. Buzzwords zijn er ‘decomodification’ en ‘gifting’. De organisatoren van het festival geloven dat mensen intrinsiek gul zijn.
Om dat soort transacties en interacties toe te laten, is het noodzakelijk dat mensen het idee van een organisatie, de organisatie zelf en andere gebruikers vertrouwen. Organisaties moeten actief op zoek gaan naar dat vertrouwen. Gedecentraliseerd vertrouwen kan op verschillende manieren beheert worden. Marktplaatsen die vreemdelingen met elkaar verbinden om transacties te doen, moeten ervoor zorgen dat deze vreemdelingen elkaar vertrouwen. Om dat te bereiken, gebruiken dit soort marktplaatsen trust management systems. Onderzoek toont aan dat participatie in verschillende soorten en maten komt: van enkele nieuwe features tot een nieuw sociaal weefsel waarin individuen eender welke rol kunnen aannemen.
Motivatie om te participeren
Waarom willen mensen samenwerken met andere mensen en organisaties? Molly Wasko en Samer Faraj onderscheiden vier motivaties. Ten eerste omdat het hen plezier oplevert. Maar mensen participeren ook omdat het bijdraagt aan hun principes en waarden. Ten derde vormt reputatie een derde externe drijfveer. En tot slot werken mensen samen omwille van economische voordelen.
Steeds meer bedrijven laten hun medewerkers participeren in besluitvorming. Dat stond bijvoorbeeld centraal tijdens de najaarsconferentie van stichting De Opbouw. Deze zorginstelling streeft om de beste werkgever te worden in de zorgsector. Daarbij lieten ze medewerkers nadenken over de toekomst van arbeid in de zorg, samen met Studio Zeitgeist. Lees hier meer over deze dag.
Foto van Farid Tabarki tijdens najaarsconferentie Stichting de Opbouw
Lessen voor de toekomst
- Om te participeren moeten er ook voldoende middelen ter beschikking gesteld worden.
- Een organisatie moet een omgeving creëren waarin vertrouwen op een transparante manier beheerd wordt.
- Participatie moet leiden tot follow-ups voor het bedrijf dat het bevordert.
Meer lezen? Download dan onze whitepaper The Transformation Playground. Benieuwd wat Studio Zeitgeist voor jouw organisatie kan betekenen? Check dan snel onze diensten, wie weet spreken we elkaar snel!