Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Het ontwerp is alles
28 maart, 2018
Technologie heeft een januskop. Enerzijds biedt ze mensen een krachtig hulpmiddel om zich te emanciperen, anderzijds leidt ze tot onderdrukking. Technologie creëert een Grote Vriendelijke Reus of een monster. De monsterlijke kanten van technologie werden de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk bij Facebook, dat in de Financial Times treffend een ‘private superpower’ wordt genoemd. Een entiteit met de impact van een belangrijk land, maar dan zonder enige democratische controle.
Op de laatste cover van Wired, een lezenswaardig tijdschrift over technologie, cultuur, economie en politiek, prijkt een gefotoshopt hoofd van Facebook-baas Mark Zuckerberg, gehavend alsof hij het bij een bokswedstrijd heeft moeten afleggen. Het blad verhaalt over de afgelopen twee helse jaren voor het bedrijf. Vorige week kwam Facebook opnieuw in opspraak als datatiran dat zijn gebruikers verkocht voor het grootste gewin. Maar terwijl eerst het grootste verwijt was dat het platform te ‘liberal’ zou zijn en dus de Democraten zou bevoordelen, werd duidelijk dat juist de campagne van Donald Trump door ‘microtargeting’ in staat was de presidentsverkiezingen naar zijn hand te zetten door Amerikanen in een minibubbeltje tot een populistische stem te bewegen. Zo werd de liberale reus een onvriendelijk monster, en op de Wired-cover staat Zuckerberg er verslagen bij.
Wat moet je doen met een privaat bedrijf met twee miljard gebruikers die in ruil voor gratis diensten hun ziel aan de duivel verkopen? Er gloort enige hoop. Op 25 mei treedt de Algemene verordening gegevensbescherming in werking. Het is een mooi resultaat van Europese samenwerking en voorziet de Europese burger van een flink aantal mogelijkheden om zijn online privacy te waarborgen. Een uitgangspunt is ‘privacy by design’, een concept dat erin voorziet dat bij het bouwen van technologische infrastructuur de privacy van burgers een voorwaarde is en geen bijzaak. Een omkering van de logica van Facebook.
Het is een curieus aspect van technologie: zowel het goede als het kwade kun je er uitstekend mee organiseren. Al in 2013 schreef informaticus en kunstenaar Jaron Lanier in zijn boek Who owns the future? dat het tijd is om de mensen hun eigen data terug te geven, door onder meer microbetalingen mogelijk te maken wanneer die data vruchtbaar kan worden ingezet.
Met gebruikmaking van blockchaintechnologie is er inmiddels een mini-economie gecreëerd die precies dat beoogt. De cryptomunt YOYOW (‘you own your own words’) heeft een radicaal gedecentraliseerd beloningssysteem in het leven geroepen waarin mensen het eigenaarschap van hun eigen ideeën kunnen behouden.
Het is maar hoe je technologie ontwerpt. Zuckerberg heeft een monster gecreëerd waar hij hopelijk nu zelf van wakker ligt, maar anders kan het ook. Voorwaarde is dat wij als burgers grip krijgen op de digitale productiefactoren van de 21ste eeuw.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Beschaving
21 maart, 2018
Leven als God in Frankrijk — wij gewone stervelingen zouden het graag willen, maar Franse presidenten doen dat gewoon. Emmanuel Macron, met een steviger greep op zijn land dan welke president ook sinds Charles de Gaulle, maakt van zijn verheven status gebruik. Niet voor een schouwspel van Frans nationalisme of grandeur, maar juist om hoognodige hervormingen door te voeren. Zo wordt het nog wel eens wat met het land van de levensgenieters, en tevens met Europa.
Dat had niemand voorspeld, ook Politico niet. Deze toonaangevende online nieuwsorganisatie merkte enigszins verbaasd op dat Macron met zijn beleid om ‘de mensen te beschermen, niet de banen’, weleens een krachtig recept tegen het populisme in handen zou kunnen hebben. Voor verstandig beleid keken we altijd naar Duitsland, maar Merkel kan met haar moeizaam tot stand gekomen ‘hernieuwde’ Grote Coalitie nauwelijks nog een potje breken.
Frankrijk is dus ineens Europees koploper. Wat doet het land nog meer goed? Ik zag laatst een interessante lijstje voorbijkomen. Fransen besteden dagelijks dik twee uur aan eten en drinken en is volgens een OESO- rapport daarmee de Europese nummer één. Wij bungelen met één uur en tien minuten op de vier na laatste plek; zelfs de Zweden besteden meer tijd aan deze bron van levenskunst en saamhorigheid.
U kunt tegenwerpen dat de ‘cuisine Française’ een bij uitstek conservatief bolwerk is, vol ouderwetse etiquette. Erkende Franse topchefs dragen een mal kraagje met de Franse driekleur, terwijl ze bijvoorbeeld ganzenlever bereiden. Of (al mag het niet) een ortolaan, een vetgemest vogeltje dat de Franse president Mitterrand graag verorberde, met botjes en al en een servet over het hoofd tegen het rondspattende vet.
Knap dat Macron, die gisteren een bezoek bracht aan de koning en Rutte, de Republiek in beweging heeft gekregen. Hij pakt behalve het verstikkende arbeidsrecht ook het onderwijssysteem aan. Het baccalauréat (eindexamen), door Napoleon ingevoerd in 1808, wordt eindelijk vernieuwd. Nog steeds met een filosofisch essay, maar tenminste met een cijfer dat voor 40% afhangt van de prestaties van de laatste twee jaar. De hoge jeugdwerkloosheid schreeuwde om zo’n hervorming, maar deed dat al langer terwijl een passende reactie uitbleef.
En Macron gaat óók notoire belastingontwijkers publiekelijk aan de schandpaal nagelen. De crème de la crème moet zich eindelijk zorgen gaan maken.
Nederland zou een stuk beschaafder zijn als het ophield met het uitdelen van fiscale douceurtjes aan het (internationaal) bedrijfsleven. Verder moet Rutte-3 vaart maken met onderwijshervormingen onder de noemer Curriculum.nu, waar staatssecretaris Sander Dekker in het vorig kabinet mee is begonnen.
Echt beschaafd worden we echter pas als we het broodje kaas vervangen door een liefdevol bereide en met aandacht geconsumeerde lunch.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Buitenlandse studenten
14 maart, 2018
Ik maakte een vreugdesprongetje toen vorige week bekend werd dat bij 210 studies, bijna 10% van het totaal, nu meer buitenlandse dan Nederlandse studenten studeren. Bij 70 studies is zelfs meer dan driekwart van de studenten buitenlanders. De insteek van het nieuws was echter negatief: zouden er wel genoeg plekken voor de Nederlanders overblijven?
Als Hollanders, die toch niet in de eerste golf van internationalisering zijn blijven steken, zouden we beter moeten weten.
Op de Universiteit van Berkeley, California weten ze hoe dat moet. Ik was daar een paar jaar geleden te gast bij dr. Linus Huang die 30 studenten uit alle uithoeken van de wereld stimuleerde met een geweldig super interactief college om na te denken over de impact van de fastfoodindustrie op arbeidsmarkt en volksgezondheid. Met een relevant thema en scherpzinnigheid smeedde hij het multinationale gezelschap tot een orkest en tilde ze op een hoger plan. De studenten maakten elkaar slimmer en legden verbanden waar je met alleen het lezen van een boek waarschijnlijk niet op was gekomen.
Berkeley is voorbehouden aan een select groepje mensen. Wie het kan betalen, fourneert het collegegeld. Zo niet, dan zijn er studiebeurzen voor de meest getalenteerden. De overgrote meerderheid echter vist achter het net.
Een enigszins laagdrempelig studiestelsel zoals het Nederlandse is dan zo gek nog niet. Voor €2000 per jaar zijn studenten onder de pannen. Met een beetje geluk zitten ze in een groep met veel buitenlandse studenten en kunnen ze zich, net als in Berkeley, laven aan internationale invloeden en inzichten.
Internationaal onderwijs brengt ons nu al heel veel moois. Volgens een recent rapport van de European Council on Foreign Relations stijgt het gevoel van ‘individuele cohesie’ onder burgers in Nederland wat betreft Europese samenwerking. We hebben er kennelijk wel weer een beetje zin in om met andere Europeanen samen te werken. Daarbij is het natuurlijk bijzonder handig wanneer de docent fatsoenlijk Engels spreekt. Logische vervolgstappen zijn dat we in Europees verband grotere aantallen studenten uitwisselen en in het voortgezet onderwijs de talen van onze buurlanden doceren.
Mensen die vinden dat het hoger onderwijs in Nederland er alleen voor de Nederlanders zou moeten zijn, zijn bekrompen navelstaarders die niet beseffen hoe groot het belang van internationale uitwisseling is. Ik geloof heilig dat we met scholieren en studenten uit alle windstreken een gunstig internationaal