Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie op maatschappelijk, economisch en technologisch vlak. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Black
18 april, 2018
Afgelopen zaterdag werd Winnie Mandela begraven met massaal rouwbeklag. Op diezelfde dag was Beyoncé de hoofdact op het Amerikaanse festival Coachella, met kaartjes tussen de $429 en $1.000 toch behoorlijk elitair. De moeder van de Zuid-Afrikaanse natie werd begraven; tegelijk stond een nieuwe black queen op.
De wereld bekent kleur.
De symbolische waarde van Beyoncé’s optreden is groot. ‘Dankjewel Coachella, dat ik de eerste zwarte vrouw mag zijn die de hoofdact doet’, zei ze zelf. Jaarlijks wordt het festival in Californië bezocht door 100.000 mensen, die Elahe Izadi van de Washington Post omschrijft als ‘dronken witte hipsters met een indianentooi en een heleboel glitter’. ‘Queen Bey’, zoals Beyoncé Giselle Knowles-Carter vaak wordt genoemd, pakte uit met de Black National Anthem en een fragment van Malcolm X’s speech ‘Wie heeft je geleerd jezelf te haten’. Yolanda Sangweni van website Essence schreef: ‘Boy, wat was de show zwart. Black. Blackity Black y’all’.
Dat zwarte artiesten doordringen tot de mainstream mét een politiek verhaal is niet alleen fascinerend. Het is ook een teken dat er voor de burgerrechtenbeweging nog werk aan de winkel is.
Niet alleen in de Verenigde Staten is de raciale spanning soms om te snijden. De begrafenisceremonie van Winnie Mandela gaf een inkijkje in de politieke stand van zaken in Zuid-Afrika. Bij de begrafenis van haar ex-man Nelson Mandela in 2013 werd de recent afgetreden president Jacob Zuma met boegeroep onthaald; hij is nog steeds impopulair. De nieuwe president Cyril Ramaphosa ligt beduidend beter. Hij gebruikte zijn spreektijd om het zwaar verdeelde ANC op te roepen in Winnies geest ten strijde te trekken tegen onrecht en ongelijkheid. De Zuid-Afrikanen zijn niet vergeten hoe zij 27 loodzware jaren lang standvastig bleef strijden terwijl haar man in de gevangenis zat.
Over de doden niets dan goeds, maar waarom is Ramaphosa nu zo populair? Dat ligt waarschijnlijk aan zijn aankondiging om de herverdeling van het land te versnellen. Dat doet hij ‘niet alleen om het historische onrecht recht te zetten, maar ook om meer land beschikbaar te maken voor landbouw’. Tegenstanders waarschuwen voor Zimbabwaanse toestanden. Robert Mugabe, de recent gewipte dictator van Zuid-Afrika’s noorderbuur, vernietigde met een anti-imperialistische landonteigening binnen enkele jaren een bloeiende landbouwsector en daarmee de economie.
Toch is herverdeling van land een sleutel voor sociale en economische verandering. Een brievenschrijver schrijft in de Zimbabwaanse krant The Standard dat Mugabe’s landhervormingsbeleid ‘perfect in orde was, zeker in principe’. Winnie Mandela sprak zich, veel meer dan Nelson, in stevige bewoordingen uit voor landhervorming. Nu nog een eerlijke en waardige uitvoering waarvoor Nelson noch Winnie zich hoeven om te draaien in hun graf.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie op maatschappelijk, economisch en technologisch vlak. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Openvensterpolitiek
11 april, 2018
Bij misstanden kun je roepen om openheid of je vinger opheffen. Op dat punt zijn tussen de Britten en de Nederlanders interessante vergelijkingen te maken.
Het Verenigd Koninkrijk en Nederland zijn goede buren en tussen Hoek van Holland en Harwich is het slechts 200 km varen. Stereotiepe culturele verschillen zijn er echter wel: Nederlandse gezinnen wonen in een glazen etalage terwijl de Engelsen erg op hun privacy zijn gesteld, tot op het dwangmatige af. Groepjes Engelse jongeren, op bezoek met hun ‘stag party’ vergapen zich op de Amsterdamse Wallen aan sekswerkers die hun gordijntje alleen dichtdoen als ze aan het werk zijn.
Op onze beurt spreken wij weer schande van al die Engelse toeristen die in drommen overlast in onze hoofdstad veroorzaken. In onze contreien, waar we gewend zijn hutjemutje te leven, denken we in termen van overlast. Daartegenover staat het Angelsaksische systeem met veel meer ruimte; zij zijn behept met schade en aansprakelijkheid. In elke uithoek van de eilandnatie vind je borden die je waarschuwen voor het gevaar van uitglijden, hete vloeistoffen of scherpe randjes. Ik word daar persoonlijk wat agressief van. De tijden veranderen echter en inmiddels staat op een bord bij de Prinses Diana speeltuin in Kensington Gardens in Londen, dat de risico’s ‘bewust zijn aangebracht opdat uw kind risico’s kan leren beoordelen in een gecontroleerde speelomgeving, liever dan in de ongecontroleerde en ongereguleerde wijdere wereld’.
In Nederland fiets ik ook wel eens langs een speeltuin. Daar lazert er ook af en toe een kind van de schommel. Gevaar hoort er gewoon bij en met torenhoge schadeclaims hoef je bij de polderrechter niet aan te komen. Bij onze westerburen straks dus misschien ook niet meer.
Tegelijkertijd heeft de Nederlander net zo’n berustende houding bij de beroerde positie van de vrouw op de arbeidsmarkt en dat vind ik wat minder goed te pruimen. Op de jaarlijkse gendergelijkheidsranglijst van het World Economic Forum zakte Nederland van de 16e naar de 32e positie en maar weinig bedrijven nemen actie om het wettelijke cijfer van 30% vrouwen in raden van bestuur en commissarissen te halen. Een initiatiefwet is in de maak om onder het motto ‘gelijk loon voor gelijk werk’ mannen en vrouwen in dezelfde functie te vergelijken, en bedrijven die verschillend belonen te beboeten. De wet heeft een normatief uitgangspunt, het opgeheven vingertje ten top.
Hoe doen de Engelsen dat, die ook een vrij beroerde ‘pay gap’ hebben? Zij pakken het heel anders aan. Bedrijven moeten slechts openheid van zaken geven over dit verschil in inkomen. Ze krijgen alleen boetes als ze niks publiceren. De gordijnen gaan open, maar de moralistische preek blijft achterwege.
Wie zal de verwachtingen overtreffen? Of, om dat met een mooi Engels spreekwoord te zeggen: ‘who will beat the Dutch?’
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie op maatschappelijk, economisch en technologisch vlak. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Grote gebaren en subtiele ingrepen
4 april, 2018
Egeldonk, de flat in de Bijlmer waar ik als jongetje de wereld begon te verkennen, werd vanaf 2009 grotendeels gesloopt als onderdeel van een grootscheepse vernieuwing van Amsterdam Zuid-Oost. Het ‘getto’ werd opgeruimd. Soms mislukken grote gebaren jammerlijk.
Halverwege de jaren ‘60 had burgemeester Van Hall het nog over de ‘stad van de toekomst’. Er lag een solide stedenbouwkundige visie aan ten grondslag, afkomstig van de Amsterdamse ambtenaar van Duitse komaf Siegfried Nassuth: een lommerrijke wijk met veel ruimte voor voetgangers en fietsers en een strikte scheiding van wonen en werken.
Oud-nieuwslezeres en Bijlmer-bewoonster Noraly Beyer zei in haar rol van verteller in ‘The Passion’ vorige week dat de wijk eindelijk de ‘stad van de toekomst’ geworden is. Maar niet voordat een grondige vernieuwing had plaatsgevonden. Waarom ging het mis, en al zo snel? In 1971 kopte Het Vrije Volk al: ‘Bijlmermeer: ons eerste getto?’ en eind jaren ‘70 voorspelde de Oostenrijkse futuroloog Robert Jungk dat de wijk binnen tien jaar tegen de vlakte zou gaan.
Er zijn twee belangrijke verklaringen. Nassuth heeft altijd volgehouden dat de wijk netjes volgens zijn ontwerp gebouwd had moeten worden, met zes woonlagen in plaats van tien en met meer aandacht voor gemeenschappelijke voorzieningen. Anderen zeggen dat de opkomst van nieuwe woonkernen zoals Almere en Lelystad met rijtjeshuizen de nieuwe buurt de das om heeft gedaan. In beide gevallen lijkt het erop dat de mensen die het konden betalen liever een woning met een menselijker maat wilden.
Het naoorlogse Brabantse Welvaartsplan van 1947-1949 sprak van ‘cirkels van vertrouwen’. Het plan trok cirkels van zes kilometer rond Brabantse steden en dorpen, de maximale afstand tussen huis en werk. Zo werden modernisering en industrialisatie verbonden met de menselijke maat. Ook de ‘Toekomstgids voor Brabantse gemeenten’ van dit jaar spreekt nog lovend over deze cirkels van vertrouwen: je moet bestaande cirkels niet doorbreken, maar aan elkaar verbinden.
Hoe schets je een duidelijke visie zonder de menselijke maat uit het oog te verliezen?
In Eindhoven is de aanpak in stadsdeel Strijp zeer succesvol. Een paar van de door Philips verlaten fabriekspanden zijn gesloopt, maar de meeste zijn herbestemd. In een zit ontwerper Piet Hein Eek, die er met sloophout prachtige meubels maakt (en jongeren aan een baan helpt), in een ander een fijn restaurant.
Het is een lastige opdracht voor al die nieuwe gemeenteraden, want het draaien aan de knoppen voor een goed ontwerp van de openbare ruimte vergt soms een groot gebaar, soms een subtiele ingreep.
Is in de Bijlmer niet wat te veel gesloopt, vragen sommigen zich inmiddels met mij af. Van Egeldonk staat nog een enkele portiek en een onderdoorgang. Over de menselijke maat gesproken: de flat werd vernoemd naar een boerderij in het Brabantse Zundert.