Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie op maatschappelijk, economisch en technologisch vlak. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Het Noord-Korea van Afrika
12 juli, 2018
Afgelopen maandag, toen de president van Eritrea en de minister-president van Ethiopië hun handtekening onder het vredesverdrag zetten in de Eritrese hoofdstad Asmara, waande ik me weer even in dit ‘Piccola Roma’. Ik bracht er oud en nieuw door.
De stad, gelegen op 2400 meter hoogte, is adembenemend. De Italianen zwaaiden er in de jaren dertig de koloniale scepter en gebruikten het als decor voor een zeer geslaagd architectonisch experiment. Het ‘Italiaans rationalisme’ bracht schitterende staaltjes van een specifiek modernisme voort vanuit het geloof dat het menselijk brein elk probleem kan oplossen. De strakke lijnen van bioscopen, benzinestations en kerken hebben de stad een plek op de UNESCO-werelderfgoedlijst opgeleverd.
Italiaanse toeristen kunnen met hun taal nog terecht bij ouderen en ook het geloof in maakbaarheid heeft de roerige geschiedenis overleefd. President Isajas Afewerki is al sinds de onafhankelijkheid van zuiderbuur Ethiopië in 1991 aan de macht in het land dat wel het Noord-Korea van Afrika wordt genoemd. Hij schendt de mensenrechten dan ook met verve. De dienstplicht is er een vorm van modern lijfeigenschap van staatswege: niemand weet precies hoe lang hij (of zij) in dienst moet, maar het kan zo maar een decennium duren. Vrije pers bestaat in Eritrea niet en maar 1% van de bevolking gaat online. Het beschikbare internet verloopt via de regeringsportal en is zo traag, weet ik uit eigen ervaring, dat je je afvraagt waarom die 1% het überhaupt nog probeert.
Tijdens de jaarwisseling mocht ik met een speciale vergunning zelfstandig de hoofdstad verlaten. Ik reisde naar Massawa, de door Ethiopië in puin geschoten voormalige hoofdstad, al in de 15de eeuw een belangrijke havenstad. Ga er eens heen. Is dat te veel gedoe omdat inderdaad nauwelijks een vliegtuigmaatschappij Asmara bedient, praat dan eens met een Eritreër. Dat moet lukken: na Syrië was Eritrea vorig jaar herkomstland nummer twee van vluchtelingen. Het zijn vooral jonge mensen die elders een nieuw leven willen opbouwen, overigens vooral in de regio zelf.
Wellicht krijgt het rationalisme gelijk en overwint de ratio elk probleem. Een einde aan het langdurige Eritrees-Ethiopische conflict is een hoopvol teken. Tijdens een diner afgelopen zondag zei premier Abiy Ahmed van Ethiopië: ‘We zullen de muur neerhalen en met liefde een brug bouwen tussen de twee landen.’ Je kunt wel horen dat hij zijn proefschrift over conflictoplossing schreef.
Wat bouwen ze precies? Ze beginnen met havens, van levensbelang voor ‘land-locked’ Ethiopië, een van de snelst groeiende economieën van Afrika, en het herstel van telefoonlijnen. Vergeet ook internet niet, zou ik zeggen.
De Oostenrijkse kanselier Kurz wil de EU-grenzen voor vluchtelingen sluiten. Volgens mij is een vreedzaam Oost-Afrika een stuk effectiever en menselijker.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Snel, sneller, snelst
31 januari, 2018
De wereld van de mode staat zoals vaker symbool voor de wereldeconomie. Alles gaat steeds sneller en achterblijvers zijn gedoemd.
Modeketen Hennes & Mauritz, toch een van de eerste bedrijven die — met wat inmiddels ‘Fast Fashion’ wordt genoemd — veel sneller op de markt gingen reageren dan concurrenten zoals C&A, gaat deze maand met de billen bloot. Al vijfenveertig jaar staat het Zweedse bedrijf genoteerd op de Zweedse aandelenbeurs, maar het was vorig jaar voor het eerst dat in een kwartaal de omzet daalde: in Q4 met 4%. Op 14 februari organiseert het concern dan ook een ‘Capital Markets Day’ waarop management en investeerders met elkaar in gesprek gaan.
Ook Spaanse concurrent Inditex heeft ‘Fast Fashion’ hoog in het vaandel staan. Het concern kan een ontwerp soms in slechts vijftien dagen in de winkels hebben liggen. De modereus speelt zo razendsnel in op de grillige behoefte van de consument. Maar is het snel genoeg? De Britse online retailers ASOS en Boohoo kunnen het nóg sneller. ASOS stelde in de loop van 2016 zowel zijn verkoop- als winstverwachting tussentijds met tientallen procenten naar boven bij en zag de waarde van zijn aandelen in 2016 meer stijgen dan welk ander West-Europees op consumentenproducten gericht bedrijf ook.
De ontwikkeling in de mode past in een bredere economische en maatschappelijke context, die zowel kernachtig als uitgebreid beschreven is door zulke uiteenlopende figuren als de Canadese premier Trudeau en de vorig jaar overleden socioloog Bauman.
Vorige week zei Justin Trudeau op het World Economic Forum: ‘Denk erover na. De verandering verliep nooit zo snel als nu, maar zal ook nooit meer zo langzaam gaan.’ In dezelfde speech stelt de Canadese premier dat economische onzekerheid en ongelijkheid als een golfeffect over de wereld voelbaar zijn. Dat leidt tot ongerustheid en angst bij grote groepen mensen die het tempo niet langer bij kunnen benen.
Het is alsof we continu op te dun ijs schaatsen, bang om door het ijs te zakken als we ons tempo matigen. Wie te hard gaat, waarschuwt Zygmunt Bauman, heeft geen tijd meer om na te denken. In zijn typische, ronkende proza: ‘En in de afwezigheid van het denken kan het schaatsen op dun ijs waartoe kwetsbare individuen zijn veroordeeld in de poreuze wereld onterecht worden aangezien voor hun lotsbestemming.’
Hier biedt Bauman een opening: we hebben de plicht om de mens af en toe een rustmoment te gunnen, zodat hij of zij na kan denken. Als Bauman gelijk heeft, wordt de slag om de dominantie uitgevochten tussen de groep met ‘wapens van versnelling’ en een groep met ‘wapens van procrastinatie’ (uitstelgedrag).
Stiekem hoop ik dat we door wat overtollige ballast af te gooien (een deel van het bestaande curriculum op school, bijvoorbeeld) wendbaarder en lichter worden. Dan zakken we minder snel door het ijs als we af en toe eens stilstaan.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie op maatschappelijk, economisch en technologisch vlak. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Een onontkoombare waarheid
4 juli, 2018
‘Nee’, zei Mark Rutte toen Donald Trump hem voorhield dat ook als de VS en Europa de spanningen in de handelsbetrekkingen niet kunnen oplossen, dat ook ‘positief’ zou zijn. Logisch dat Mark eruit wil komen, want onze belangen zijn levensgroot. Ik vraag me af of de heren het behalve over handel ook over het klimaat hebben gehad. Juist op dat vlak hebben we internationaal een appeltje met elkaar te schillen.
De uitdagingen zijn gigantisch. In 2050 wonen er zo’n 1,6 miljard mensen in India, zo veel als in China en de VS bij elkaar. Economisch kunnen we die groei aan volgens een rapport van PwC: de wereldeconomie kan tussen nu en 2050 verdubbelen door productiviteitsgroei vanwege technologie. De grote vraag is: kan onze planeet al die mensen dragen zonder rigoureuze maatregelen?
Nee, zeggen we in Nederland. De ‘regenboogcoalitie’ van zeven partijen van links tot rechts presenteerde vorige week de eerste Klimaatwet. De ambitieuze wet legt vast dat de koolstofdioxide-uitstoot in Nederland in 2050 met 95% moet zijn gedaald ten opzichte van 1990. Al Gore, bekend als de man die nooit president van Amerika werd maar wel succes oogstte met zijn klimaatfilm ‘An Inconvenient Truth’ (een ongemakkelijke waarheid), tweette opgetogen: ‘Dit zet een nieuwe standaard voor hoognodige reducties’. Donald Trump was die dag vooral druk met boze tweets over het belang om Harley-Davidson in de VS te houden: ‘Ik heb zo veel voor jullie gedaan, en dan dit!’
Ik hoop dat Mark tegen The Don over dat veel belangrijker onderwerp is begonnen. Hij had diens voormalige helper Steve Bannon daarbij kunnen aanhalen. De oud-hoofdredacteur van het ultrarechtse alt-right medium Breitbart was in een vorig leven namelijk betrokken bij Biosphere-2, een gesloten ecologisch systeem van 1,27 hectare. Toen het centrum financieel flopte, werd Steve ingevlogen, die voorstelde om te focussen op onderzoek naar klimaatverandering. Dat doet Biosphere-2 tot op heden.
Kunstenaar Jonas Staal zegt hierover: ‘Eigenlijk is zo’n biosphere een perfecte metafoor voor propaganda, omdat het gaat om het creëren van een totaalomgeving waarin menselijk gedrag wordt veranderd.’ In Het Nieuwe Instituut in Rotterdam presenteert Staal momenteel een tentoonstelling over het propagandawerk van Bannon, onder meer negen filmpamfletten met een apocalyptisch beeld van de wereld. Volgens Staal is alt-right daarom in eerste instantie een culturele en geen politieke beweging.
Bannons propaganda is effectief: Trump kwam in het Witte Huis. Hoe krijgen we een vergelijkbare beweging op gang waardoor we de noodzakelijke omwenteling op gang krijgen waardoor de klimaatbeweging wereldwijd écht op gang komt?
Wellicht moet Al Gore deze zomer een kijkje komen nemen op Staals expositie in onze havenstad en dan nog maar een film maken. Ik weet al een titel: ‘An Inevitable Truth’, een onontkoombare waarheid.