Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Strategisch vernuft
17 januari, 2018
Carthago lag er eerder deze maand prachtig bij. Tegenwoordig is het een villawijk van Tunis, de hoofdstad van Tunesië, het land van mijn vader. Tot in de tweede eeuw voor Christus was Carthago een sterke stadstaat, de meest geduchte vijand van het Romeinse Rijk.
Militair historicus Theodore Ayrault Dodge noemde de Carthaagse generaal Hannibal de vader van de strategie. Hannibal bracht de Romeinse legioenen gedurende de Tweede Punische Oorlog jarenlang nederlagen toe en marcheerde met zijn beroemde olifanten vanaf het Iberisch schiereiland over de Pyreneeën en de Alpen. Bijna overmeesterde hij Rome. Een tegenoffensief van de Romeinse veldheer Scipio dwong Hannibal om terug te keren naar Carthago om zijn stad te verdedigen.
Een halve eeuw later gaf Scipio’s kleinzoon de stad de nekslag. Na een belegering van drie jaar nam hij Carthago in en vernietigde de stad volledig. Ongeveer 350.000 Carthagers werden vermoord, 50.000 in slavernij weggevoerd. Ben Kierman, directeur van het Genocide Studies Program aan de Yale-universiteit, noemt het de eerste genocide.
2150 jaar later zie je in Carthago vooral ambassadeursresidenties, dure restaurants en Mercedessen. Je zou door al die luxe bijna denken dat het uitstekend gaat met het land.
Ik wou dat het waar was, want het land waar de Arabische Lente zeven jaar geleden begon, verdient zo veel beter. Tunesië weet als enige land in de regio de transitie naar een volwassen democratie op de rails te houden. Dat pleit voor de politieke leiders. Toch is die overgang ook in Tunesië een proces van vallen en opstaan en van lange adem. Slechte economische vooruitzichten helpen daarbij niet.
Onder druk van het Internationaal Monetair Fonds heeft Tunesië ingrijpende voorwaarden bij een lening moeten accepteren. De belastingen zijn verhoogd en er is een ambtenarenstop van kracht. De Tunesiërs gaan weer de straat op, deze keer niet om de dictatoriale Ben Ali tot vertrek te bewegen, maar om de democratische regering tot de orde te roepen.
In 2016 investeerde het buitenland 5% minder in Tunesië dan het jaar ervoor; een jaar eerder was de daling al net zo groot. Door de voortdurende onrust ligt ook de toeristische industrie in het zonzekere land praktisch op haar gat. Deze neerwaartse spiraal is niet alleen voor Tunesië zelf rampzalig, het straalt uit naar de regio. Hoe moet het verder met Libië en Algerije, als het kleinere en homogene Tunesië het al zo slecht doet?
Het is dan ook hoog tijd, in het kader van beter laat dan nooit, voor een Marshallplan voor Tunesië: flinke investeringen vanuit Europa die ervoor zorgen dat het land economisch aansterkt en de democratie zich goed kan nestelen. Dat vergt een strategische aanpak.
Als anno 2018 de moderne Romeinen en Carthagers hun strategisch vernuft niet tegen elkaar uitspelen maar bundelen, gloort er hoop voor de hele regio.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Afrika doet mee
10 januari, 2018
Afrika doet mee. De 25-jarige Nigeriaanse popster Davido verovert met zijn ‘Afrofusion’ verschillende continenten. Met Jumia heeft Afrika de eerste ‘unicorn’, een bedrijf dat meer dan $ 1 mrd dollar waard is. Nollywood, de Nigeriaanse filmindustrie, produceert weliswaar minder films dan het Indiase Bollywood, maar laat Hollywood al ver achter zich.
Aan de andere kant is het continent het toneel van de meeste gewapende conflicten en leidt het aan een mondiaal minderwaardigheidscomplex.
António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, zei het als volgt in een recente uitgave van het blad Jeune Afrique: ‘Ze zijn op een bepaalde manier dubbel slachtoffer van de kolonisatie. Ze zijn zo slecht vertegenwoordigd omdat de Verenigde Naties opgericht zijn vóór de onafhankelijkheid. Afrika verdient een garantie op een eerlijker aanwezigheid in de Veiligheidsraad.’
In 2018 zitten zoals gebruikelijk drie Afrikaanse landen in de Veiligheidsraad van de VN: Ethiopië, Ivoorkust, waar een VN-vredesmacht net haar missie heeft volbracht en het relatief rustig is, en Equatoriaal-Guinea. Dat laatste land heeft met Teodoro Obiang, die in 1979 met een militaire coup aan de macht kwam, de op een na langstzittende dictator van Afrika in huis.
Heeft Guterres een punt? Met drie zetels is het continent niet per se slecht vertegenwoordigd. Toch zijn de verhoudingen binnen de Veiligheidsraad, met de vijf overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog op de permanente zetels mét vetorecht, wel degelijk de verhoudingen van een ander tijdperk. Tegenwoordig zou het logischer zijn om Nigeria, met nu bijna 200 miljoen inwoners, een permanente zetel te geven. Het land was ten tijde van de oprichting van de Veiligheidsraad in 1945 nog een Britse kolonie.
Nederland mag dit jaar voor het eerst sinds 1999 weer meespelen in deze eredivisie van de internationale diplomatie. We hebben daar hard voor moeten vechten. De zittingsduur is eigenlijk twee jaar, maar we hebben het op een akkoordje met Italië gegooid. De Italianen hadden vorig jaar hun ‘finest hour’; in 2018 is onze Permanente Vertegenwoordiger Karel van Oosterom aan de beurt.
Wat kunnen wij bereiken in de Veiligheidsraad? Een eerlijker samenstelling in elk geval niet, want de landen met een veto hebben ook een veto over de samenstelling. Wellicht kunnen we helpen de Raad wat te moderniseren. Wie niet sterk is, moet slim zijn. We hebben dan geen groot leger, maar we kunnen wél assisteren bij counter-terrorisme, de aanpak van cybercriminaliteit en de versterking van de internationale rechtsorde.
Het is juist Afrika dat direct profiteert van kleine stapjes op dit gebied. Het continent waar de balans altijd doorsloeg ten faveure van boeven, geweld en armoede, wordt op die manier steeds meer het toneel van creativiteit, vooruitgang en hoop.
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Korreltje zout
3 januari, 2018
Ontkennen dat er zoiets als waarheid bestaat, was ooit het domein van de postmoderne filosofie. Jean-François Lyotard meende bijvoorbeeld dat de ‘grote verhalen dood’ waren. In 1979 was die opvatting vernieuwend en nuttig. Het moderne vooruitgangsgeloof, met al zijn stelligheid en zijn uitwassen in bijvoorbeeld het communisme, mocht wel met een korreltje zout worden genomen.
Nu hebben we echter Donald Trump, niet in zijn eerste leugen gestikt en voorlopig helaas ook niet in zijn laatste. Hij heeft Pete Hoekstra als ambassadeur naar Nederland gestuurd, een conservatief die keer op keer zó glashard liegt over vermeende misstanden in het land van zijn voorouders (‘in Nederland worden politici verbrand!’), dat het glazuur je van de tanden springt. Geconfronteerd met zijn onzin ontkent hij het gezegd te hebben. Bas Heijne analyseerde het in NRC als volgt: ‘Het doel is zo veel verschillende waarheden verkondigen dat wat waar is er helemaal niet meer toe doet.’
Bij zo veel flagrante draaierij valt elke subtiele academische discussie over fenomenologie (kennisleer) in het niet. In opdracht van de Volkskrant deed I&O Research onderzoek naar de houding van Nederlanders ten opzichte van (des)informatie. Slechts 29% stelt echt nieuws van nepnieuws te kunnen onderscheiden. Onder lager opgeleiden is de verwarring het grootst: 40% zegt niet te weten wat waar is en wat niet, tegenover 23% onder hoger opgeleiden.
In het nuchtere Nederland zijn er sprankjes hoop. Teun van de Keuken neemt de leugens van de voedselproducenten op de hak in Eva Jineks talkshow. Bij mij is zo’n item altijd goed voor een dosis woede en teleurstelling (in willekeurige volgorde), en ik weet zeker dat orde op zaken stellen in de voedselketen voor veel Nederlanders louterend werkt. Juist in dat domein circuleert veel bedrog, maar zien mensen ook snel samenzweringen: tegenover de misstappen van de grootindustrie staan onuitroeibare onzinbeweringen, bijvoorbeeld dat aspartaam giftig zou zijn.
Een heel werelddeel dat wat meer waarheid kan gebruiken, is Afrika. Ik was de week voor kerst in Tanzania, waar president John Mugufuli alle niet-officiële statistieken heeft verboden op straffe van gevangenisstraffen en boetes. Deze wannabe-dictator denkt de waarheid in pacht te hebben; hij is niet de eerste leider op het continent die er zo over denkt.
Het is ook niet zo raar dat Afrikaanse leiders statistische gegevens willen onderdrukken. Louise Fresco, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Universiteit van Wageningen, ziet de demografische groei van Afrika als het grootste geopolitieke probleem van onze planeet in de 21ste eeuw: 1,2 miljard mensen wonen er nu, in 2100 zouden dat er 4 miljard kunnen worden.
Zulke grote uitdagingen kun je in 2018 niet meer met een korreltje zout nemen.