Gesproken column Farid Tabarki @ Première Sprekend Nederland

Op zaterdag 29 september 2018 ging Sprekend Nederland van John Appel in première op het Nederlands Filmfestival. De documentaire laat aan de hand van verschillende speeches de huidige tijdgeest van Nederland zien. Als tijdgeestonderzoeker was ook Farid Tabarki aanwezig, om de première in goede handen te leiden en om er een gesproken column te brengen. Deze geschreven versie van deze column kan je hieronder lezen.

Sprekend Nederland

De echte Nederlander zit in de zaal vandaag. Zo veel is zeker: bij deze première zijn immers de mensen aanwezig die deze bijzondere film – dan wel voor of achter de camera – mogelijk hebben gemaakt. Zou de echte Nederlander ook even op willen staan?

Het is wel duidelijk dat koningin Maxima gelijk had. De echte Nederlander bestaat niet: we komen van heinde en ver, hebben onze eigen besognes, en iedere checklist van nationale eigenschappen zou stuklopen op verwijten van simplisme en racisme. De Nederlander is niet wit, noch nuchter, de Nederlander is niet direct of omfloerst, nee, de Nederlander vertegenwoordigt een lappendeken van tegenstrijdige eigenschappen die in dit portret over het nationale oratorische geweld een rijkgeschakeerd beeld geeft van wat ons drijft, en hoe wij ons uiten.

De echte Nederlander zit in onszelf. We mogen zelf weten welke plek we onze nationale identiteit geven. Niemand is verplicht zich publiekelijk in het rood-wit-blauw te wikkelen.

Want is u ooit gevraagd of u in dit land wilt leven? Hebt u voor uw geboorte een formulier gekregen hoe u uw aardse leven zou willen invullen, en hebt u dan de vakjes ‘polder’ en ‘blauwe lucht met schapenwolkjes’ aangevinkt? Niemand kan weten hoe hij of zij zou kiezen als alle mogelijkheden open lagen, want er is geen schepper die zijn schepsels een vrije keuze in afkomst laat. De plek van je geboorte is gegeven en de verhalen van je land zijn onderdeel van het rugzakje dat zo strak om je lijf is heen gesnoerd, dat van afdoen geen optie is.

Zo is het typisch dat ik hier nu een speech geef bij deze film, die de woorden van onze landgenoten heeft geregistreerd zonder dat de sprekers zich er bewust van waren dat ze in deze documentaire hun nationale identiteit zouden uitdragen. Ikzelf voel mij heus Nederlander, maar ook veel meer: Amsterdammer, Rotterdammer, alhoewel de buitenwereld moeit heeft deze twee met elkaar te verenigen, maar ook Mediterraan en Europeaan. Ikzelf geloof dat een gelaagde identiteit een verrijking is, maar besef ook dat dat een statement is dat iets zegt over waar ik vandaan kom.

Ik kom uit het land waar de homo’s er ook mogen zijn.

Ik kom uit het land waar je niet voor een dubbeltje, maar voor een kwartje geboren wordt.

Ik kom uit het land waar gezegd mag worden wat gezegd moet worden.

Ik kom ook uit het land waar het niet alleen maar gaat om de inhoud van wat ik zeg, maar ook om het feit dat ik in gesprek blijf met degenen die iets anders beweren.

Dat samenspel van je verplaatsen in een ander en er zelf ook durven zijn, is geen gemakkelijke opdracht. Een constructieve dialoog voeren is geen gemakkelijke opgave. Dat laat de Zwarte Pieten-discussie in ons land wel zien, net als de clash tussen degenen die hard roepen dat we geen nieuwkomers meer moeten accepteren en degenen die even luidkeels beweren dat we ze met open armen moeten ontvangen. Door veel tijd on-line door te brengen en sociale media onze mening te laten boetseren, versterken we deze miscommunicatie. We leven in een wereld van bubbels, waarin iedereen in zijn feed op sociale media iets anders ziet, en zich daardoor in de belevingswereld van de ander niet meer kan inleven. Maar die negatieve spiraal kunnen we doorbreken. Ik vind de G1000 een heel mooi voorbeeld. Naar een idee van David van Reybrouck gaan mensen van divers pluimage samen aan tafel om er met elkaar uit te komen. Honderden constructieve, nieuwe ideeën zijn het concrete resultaat. Het effect op de manier waarop mensen over elkaar en elkaars ideeën leren nadenken, is misschien nog wel crucialer.

Zijne Majesteit De Koning zei het in zijn Kerstrede zo: ‘Niet zoeken naar een breder ik, maar naar een groter wij.’

Deze film brengt het gesprek over dat wij op gang. Doordat ik hier als spreker voor u verschijn, heb ik de gelegenheid om u allemaal uit te nodigen om in de geest van ons land openheid te betrachten, een ander het woord het gunnen, goed te luisteren, maar vooral ook niet te schromen om zelf het woord te nemen.

Ik wens u straks een vruchtbare conversatie toe en voor nu heel veel kijkplezier bij Sprekend Nederland van John Appel.

Honger naar nog meer leesvoer? Lees dan hier een interview met John Appel met de VPRO.