Korreltje zout

Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki

Korreltje zout
3 januari, 2018

Ontkennen dat er zoiets als waarheid bestaat, was ooit het domein van de postmoderne filosofie. Jean-François Lyotard meende bijvoorbeeld dat de ‘grote verhalen dood’ waren. In 1979 was die opvatting vernieuwend en nuttig. Het moderne vooruitgangsgeloof, met al zijn stelligheid en zijn uitwassen in bijvoorbeeld het communisme, mocht wel met een korreltje zout worden genomen.

Nu hebben we echter Donald Trump, niet in zijn eerste leugen gestikt en voorlopig helaas ook niet in zijn laatste. Hij heeft Pete Hoekstra als ambassadeur naar Nederland gestuurd, een conservatief die keer op keer zó glashard liegt over vermeende misstanden in het land van zijn voorouders (‘in Nederland worden politici verbrand!’), dat het glazuur je van de tanden springt. Geconfronteerd met zijn onzin ontkent hij het gezegd te hebben. Bas Heijne analyseerde het in NRC als volgt: ‘Het doel is zo veel verschillende waarheden verkondigen dat wat waar is er helemaal niet meer toe doet.’

Bij zo veel flagrante draaierij valt elke subtiele academische discussie over fenomenologie (kennisleer) in het niet. In opdracht van de Volkskrant deed I&O Research onderzoek naar de houding van Nederlanders ten opzichte van (des)informatie. Slechts 29% stelt echt nieuws van nepnieuws te kunnen onderscheiden. Onder lager opgeleiden is de verwarring het grootst: 40% zegt niet te weten wat waar is en wat niet, tegenover 23% onder hoger opgeleiden.

In het nuchtere Nederland zijn er sprankjes hoop. Teun van de Keuken neemt de leugens van de voedselproducenten op de hak in Eva Jineks talkshow. Bij mij is zo’n item altijd goed voor een dosis woede en teleurstelling (in willekeurige volgorde), en ik weet zeker dat orde op zaken stellen in de voedselketen voor veel Nederlanders louterend werkt. Juist in dat domein circuleert veel bedrog, maar zien mensen ook snel samenzweringen: tegenover de misstappen van de grootindustrie staan onuitroeibare onzinbeweringen, bijvoorbeeld dat aspartaam giftig zou zijn.

Een heel werelddeel dat wat meer waarheid kan gebruiken, is Afrika. Ik was de week voor kerst in Tanzania, waar president John Mugufuli alle niet-officiële statistieken heeft verboden op straffe van gevangenisstraffen en boetes. Deze wannabe-dictator denkt de waarheid in pacht te hebben; hij is niet de eerste leider op het continent die er zo over denkt.

Het is ook niet zo raar dat Afrikaanse leiders statistische gegevens willen onderdrukken. Louise Fresco, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Universiteit van Wageningen, ziet de demografische groei van Afrika als het grootste geopolitieke probleem van onze planeet in de 21ste eeuw: 1,2 miljard mensen wonen er nu, in 2100 zouden dat er 4 miljard kunnen worden.

Zulke grote uitdagingen kun je in 2018 niet meer met een korreltje zout nemen.