Het ontwerp is alles
Iedere week publiceert tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki een column in Het Financieele Dagblad, over een breed scala aan onderwerpen. Thema’s zoals innovatie, de samenleving en het economische systeem komen hier aan bod. De column verschijnt ook wekelijks op onze website. Wil je meer columns van Farid lezen? http://fd.nl/auteur/farid-tabarki
Het ontwerp is alles
28 maart, 2018
Technologie heeft een januskop. Enerzijds biedt ze mensen een krachtig hulpmiddel om zich te emanciperen, anderzijds leidt ze tot onderdrukking. Technologie creëert een Grote Vriendelijke Reus of een monster. De monsterlijke kanten van technologie werden de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk bij Facebook, dat in de Financial Times treffend een ‘private superpower’ wordt genoemd. Een entiteit met de impact van een belangrijk land, maar dan zonder enige democratische controle.
Op de laatste cover van Wired, een lezenswaardig tijdschrift over technologie, cultuur, economie en politiek, prijkt een gefotoshopt hoofd van Facebook-baas Mark Zuckerberg, gehavend alsof hij het bij een bokswedstrijd heeft moeten afleggen. Het blad verhaalt over de afgelopen twee helse jaren voor het bedrijf. Vorige week kwam Facebook opnieuw in opspraak als datatiran dat zijn gebruikers verkocht voor het grootste gewin. Maar terwijl eerst het grootste verwijt was dat het platform te ‘liberal’ zou zijn en dus de Democraten zou bevoordelen, werd duidelijk dat juist de campagne van Donald Trump door ‘microtargeting’ in staat was de presidentsverkiezingen naar zijn hand te zetten door Amerikanen in een minibubbeltje tot een populistische stem te bewegen. Zo werd de liberale reus een onvriendelijk monster, en op de Wired-cover staat Zuckerberg er verslagen bij.
Wat moet je doen met een privaat bedrijf met twee miljard gebruikers die in ruil voor gratis diensten hun ziel aan de duivel verkopen? Er gloort enige hoop. Op 25 mei treedt de Algemene verordening gegevensbescherming in werking. Het is een mooi resultaat van Europese samenwerking en voorziet de Europese burger van een flink aantal mogelijkheden om zijn online privacy te waarborgen. Een uitgangspunt is ‘privacy by design’, een concept dat erin voorziet dat bij het bouwen van technologische infrastructuur de privacy van burgers een voorwaarde is en geen bijzaak. Een omkering van de logica van Facebook.
Het is een curieus aspect van technologie: zowel het goede als het kwade kun je er uitstekend mee organiseren. Al in 2013 schreef informaticus en kunstenaar Jaron Lanier in zijn boek Who owns the future? dat het tijd is om de mensen hun eigen data terug te geven, door onder meer microbetalingen mogelijk te maken wanneer die data vruchtbaar kan worden ingezet.
Met gebruikmaking van blockchaintechnologie is er inmiddels een mini-economie gecreëerd die precies dat beoogt. De cryptomunt YOYOW (‘you own your own words’) heeft een radicaal gedecentraliseerd beloningssysteem in het leven geroepen waarin mensen het eigenaarschap van hun eigen ideeën kunnen behouden.
Het is maar hoe je technologie ontwerpt. Zuckerberg heeft een monster gecreëerd waar hij hopelijk nu zelf van wakker ligt, maar anders kan het ook. Voorwaarde is dat wij als burgers grip krijgen op de digitale productiefactoren van de 21ste eeuw.